27/10/15

"manifestatzione, ocupatzione" NO "manifestada, ocupadura"

---
In sos ùrtimos annos, prus est creschende s'impreu pùblicu de su sardu e prus est creschende s'istropiadura chi nd'est faghende calicunu, chi puru narat de èssere in agiudu de sa limba.
Pro nde nàrrere una, b'at chie pessat chi su sufissu  in "-atzione" de unas cantas paràulas sardas noas e cultas non siat sardu e, tando, s'at imbentadu paràulas in "-ada" e "-adura", comente "manifestada" e "ocupadura", chi sunt petzi ridìculas. 
Est beru chi tenimus faeddos patrimoniales in "-ada" e "-adura", ma no est automàticu chi aplichemus custu sufissu  a cale si siat faeddu nou.
Est comente si in ispagnolu, in ue esistint faeddos in "-adura", aerent postu  custu sufissu semper in càmbiu de "-ación". Ma no est gosi. Difatis narant: "embarcación, grabación, organización", etc. e non "*embarcadura, *grabadura, *organizadura", etc.
Leende in cunsiderru àteras limbas internatzionales, neolatinas o nono, dìamus pòdere nàrrere sas matessi cosas e presentare sos matessi faeddos de s'ispagnolu e de... su sardu.
A dolu mannu, in Sardigna, cantu prus pagu connoschent e impreant su sardu, prus lu maletratant imbentende paràulas chi, si nono, lis parent italianas.
—d.corràine

25/10/15

"iscuru" NON "buju"

---
In sardu, tenimus su faeddu "iscuru" [dae su lat. «obscurus»]:
• comente agetivu pro inditare unu logu sena lughe, es.: "aposentu iscura";
• comente sustantivu, pro inditare s'idea de sa mancàntzia de lughe, es: "fìgiu meu timet s'iscuru, a dolu mannu".
Duncas non b'at bisòngiu perunu de impreare s'italianismu "buju" chi calicunu est cumintzende a nàrrere e chi in carchi bidda sunt narende dae meda.
—d.corràine

13/10/15

"adotzione de su figiastru" NON "stepchild adoption"

---
Sa mania provintziale, belle totu italiana, de nàrrere in inglesu su chi cadaunu podet nàrrere in sa limba sua, urtimamente nos est imponende, cun sos giornales e sa tv/ràdiu, sa locutzione "stepchild adoption", in contu de "uniones tziviles".
Su prus de sa gente non cumprendet su chi cheret nàrrere custa espressione. Nudda de cumplicadu ma petzi "adotzione de su figiastru".

Pro ite lu narant in inglesu, tando? Pro si mustrare "istudiados" e pro... non fàghere cumprèndere su chi narant! Gasi sa gente protestat de mancu, ca non cumprendet o... ca no ischit.

—d. corràine

08/10/15

"aligheresu" NON "saligheresu"

---
Gasi comente a su macrotopònimu catalanu  L'ALGUER currispondet s'agetivu "alguerés", a su sardu S'ALIGHERA currispondet s'agetivu «aligheresu», sende chi in carchi bidda, popularmente, su nùmene de sa bidda est interpretadu comente SALIGHERA, cun s'artìculu apostrofadu SU atacadu a su nùmene. Gosi est craru chi siat naturale chi calicunu pesset chi s'agetivu siat "saligheresu".
Ma est craru chi si tratat de una faddina tìpica de sa limba orale.
Sa matessi cosa càpitat cun S'ULUMEDU e "sulumedesu"

Iscriende, però, cumbenit a pònnere «S'ALIGHERA» > «aligheresu», S'ULUMEDU > «ulumedesu, sena sa «s»,
comente «L'ALGUER» > "alguerés" NON "lalguerés".

Duncas, in sardu, aplicamus sa matessi règula de àteras limbas, in ue, topònimos formados cun artìculos, formant s'agetivu SENA artìculu, es.: ita. IL CAIRO > "cairota", etc.; isp. LA HABANA > "habano", etc.

—d.corràine

04/10/15

"inditare" NO "indicare"

---
Pro mustrare carchi cosa, non cun su pòddighe ebbia, tenimus in sardu su verbu «inditare» chi nos benit dae su lat. «indictare». 
Duncas, non b'at bisòngiu de s'italianismu "indicare".
Tando est giustu a nàrrere: "inditare su caminu a una pessone".

—d. corràine


"istare" NON "bìvere"

---
Pro inditare su sentidu de s'ita. "vivere" in unu logu, in sardu si narat "istare" NON "bìvere", chi est un'italianismu inùtile, es.: "isto in Nùgoro dae 10 annos e b'isto bene" NON "bivo in Nùgoro dae 10 annos e bi bivo bene". "Su pòpulu sardu istat in Sardigna dae sèculos" NON "Su pòpulu sardu bivet (o bivit) in Sardigna dae sèculos"

—d. corràine

03/10/15

"parlata" NON "parlada"

---
M'est capitadu de reghente de lèghere in sa Rete su faeddu "parlada", pro inditare su discursu chi unu rapresentante de unu movimentu o partidu faghet in pùblicu pro presentare sas ideas suas.

Su faeddu giustu est «parlata», intradu dae meda dae s'italianu "parlata", pro inditare su chi in italianu est "comizio".
— es.: "su senadore Melis at fatu una parlata longa, oe".

—d. corràine

"Paisu Bascu" NON "Paisos Bascos"

---
No est sa prima bia chi acuntesset de lèghere in italianu "Paesi Baschi" e in sardu "Paisos Bascos", pro inditare su territòriu in ue istant sos Bascos: "Euskal Herria" in bascu.

Ambos nùmenes, s'italianu e su sardu, sunt isballiados, ca sunt in plurale in càmbiu de èssere in singulare, comente sunt, in manera giusta, "Pays basque" in frantzesu; "País Vasco" in castiglianu.

De seguru, sa faddina in italianu (e duncas in sardu) derivat dae su cunfusione fònica cun "Paesi Bassi", chi est giustu chi siat gosi.

Tando, macari costument a nàrrere in italianu "Paesi Baschi" (97.000 bias in Wikipedia) est prus giustu "Paese Basco"  (10.000 bias in Wikipedia).

Craru chi in sardu, finas pro rispetu a sos Bascos, chi sunt 1 pòpulu e non 100, siat giustu "Paisu Bascu", in ue "paisu" est un'addatamentu de su cast. "país" pro inditare su territòriu in ue istat unu pòpulu.
Est craru chi pro inditare unu logu prus minore de una tzitade, in sardu est giustu «bidda» e NON "paisu".

—d. corràine

"nonnu, nonna" NON "padrinu, madrina"

---
No apo cumpresu ite tenet de malu su faeddu «nonnu, nonna», pro cumbìnchere sas majoria de sos Sardos chi mi càpitat de addoviare a nàrrere "padrinu, madrina"!

Forsis «nonnu, nonna»  e àteros faeddos fundamentales de su sardu "parent antigos", comente m'at naradu calicunu! O, si nono, "ca no mi cumprendent", comente m'ant naradu àteros! Ma si sos problemas sunt custos, diat tocare a faeddare in italianu!

De seguru, in custu casu e in àteros, su fatu chi in italianu, limba forte, esistat giai su faeddu "nonno" (cun valore diferente dae su sardu) custringhet sa limba nostra a abbandonare «giaju, giaja» in prode de "nonnu, nonna" e duncas a adotare s'àteru italianismu "padrinu, madrina", ca «nonnu, nonna» tenet giai su valore de s'italianu. In pràtica, abbandonende una paràula, nde perdimus 2! Una pèrdida no unu balàngiu.

Duncas, pro una resone o pro s'àtera, arriscamus de pèrdere sos faeddos de fundamentu de sa limba.

Ca una cosa est a nàrrere una paràula noa pro unu cuntzetu nou, una cosa est a nch'imbolare paràulas presntes in sa limba dae sèculos pro nde pònnere àteras leadas sena bisòngiu perunu dae un'àtera limba.

Tando, sigamus a nàrrere  «nonnu, nonna» e «giaju, giaja», sena cumplessos de inferioridade e mantengiamus a firmu su sardu de sas primas 2000 paràulas chi impreamus cada die!


—d. corràine

02/10/15

"cabidale, cabitzale" NON "cuscinu"

---
Pro s'italianu "guanciale", in sardu tenimus «cabidale» [dae lat. "capitalis"], presente in totue in Sardigna, in cabu de susu e in cabu de giosso, paris cun àteros nùmenes: "coscinu" in unas cantas biddas meridionales (dae isp. "cojín" o cat. "coixí"); "cabitzale", dae "cabitza" [= "conca", dae lat. "capitia" dae "capitium"] in unas cantaas biddas de sa Sardigna de mesu.

Duncas, si tratat de un'interferèntzia italiana inùtile su faeddu "cuscinu" chi oramai semus intendende a s'ispissu in totue, finas in biddas in ue ant semper naradu «cabidale» o «cabitzale», chi diat èssere su faeddu giustu in sardu.

—d. corràine

01/10/15

"sea, seu" VS "sede"

---
Dae su cat. "seu" (derivadu dae su lat. «sedes», cadrea; logu de istare), in sardu tenimus sa "seu", e s'addatamentu "sea", semper feminile.

In cat., "seu" inditat unu logu o un'incàrrigu de podere mescamente eclesiàticu ("La Santa Seu, la Seu apostòlica, la Seu papal"), ma finas una catedrale.
Finas in castiglianu tenimus unu derivadu dae su cat. e arag. "seu": su faeddu "seo", chi cheret nàrrere "crèsia catedrale" e bastu, però.  In sardu, «seu» tenet su matessi valore de "catedrale".

Duncas non tenet perunu sentidu a impreare su faeddu «seu» foras de su valore suo de "crèsia catedrale".

Tando, est sinnale de diferentzialismu inùtile a fortzare su sentidu de sa paràula «seu» pro inditare cale si siat logu in ue un'ente, un'istitutzione, un'impresa, una pessone, tenet sa «sede» sua! Finas sa Crèsia ("Sede Santa").
Cun custu ùrtimu sentidu, «sede» est unu cultismu chi b'est in italianu, ma finas in ispagnolu, e in sardu, in ue cumbenit a nàrrere: "sa sede generale de s'Onu est in Noa York", "sa sede de su Cussìgiu de sa Ras est in Casteddu", etc. NON "sa sea [o "seu"] generale de s'Onu est in Noa York", "sa sea  [o "seu"] de su Cussìgiu de sa Ras est in Casteddu".

Naturale chi est giustu a nàrrere: "oe, su Piscamu at naradu sa missa in sa Seu", ma finas "oe, su Piscamu at naradu sa missa in sa Catedrale".

—d. corràine


.............................................................................................

• Diegu Corràine [dsc], moderadore e redatore.

.............................................................................................

INCARCA IN SU FAEDDU CHI T'INTERESSAT! Si cheres imparare a praticare sa LSC, inoghe ti podimus agiuare. Pro fàghere pregontas, ma finas pro currègere faddinas chi podimus fàghere finas nois, iscrie a: limbasardacomuna@gmail.com

Amus pessadu chi pro sos amigos chi cherent megiorare s'ortografia de sa LSC, cumbenit a tènnere un'ispàtziu che a custu in ue podimus pònnere AVERTÈNTZIAS in manera istàbile, a disponimentu de totus, pro: dare cussìgios, rispòndere a pregontas, currègere isbàllios.

LSC > Delìbera numb. 6/14 de su 18 de abrile de su 2006, su Guvernu sardu aprovat sas normas de sa Limba sarda comuna>Limba Sarda Comuna