23/09/14

"sièntzia" NON "scienza"


In sardu tenimus unas cantas paràulas, medas, chi non benint deretas dae su latinu ma benint dae su catalanu e dae su castiglianu, pro more de su domìniu e sa colonizatzione issoro, pustis de sa derrota sarda de su 1409 in Seddori.

Unu de custos faeddos est sièntzia, addatamentu dae su cast. ciencia (chi benit dae su lat. scientĭa).
Un'àteru addatamentu, chi moet dae sièntzia, est sientziadu.

In sardu, b'at finas s'addatamentu modernu dae s'ita. scienzaiscièntzia.

Addatamentos comente passièntzia dae isp. paciencia cussièntzia dae isp. conciencia.

Custos sunt totu faeddos presentes finas in sos vocabulàrios, es. su de Pedru Casu.

Duncas non b'at bisòngiu de impreare s'italianismu scienza.

"liberamus" VS "liberemus"

S'imperativu in italianu tenet petzi duas formas, p. es., in su verbu «liberare», sa segunda singulare, , libera (2s.), e plurale, liberate (2pl.). Pro sas àteras, leat  sas formas de su cungiuntivu presente, liberi (3s.), liberiamo (1pl.), liberino (3pl.) .

Cando devimus impreare una forma esortativa o imperativa, in italianu, ponimus, p. es., sa forma liberiamo, chi est in su matessi tempus aguale a sa forma de s'indicativu, liberiamo
Tando, in medas, cando cherent ghetare un'apellu a sa gente a fàghere una cosa, cunfundent in sardu sa prima pessone de su plurale de s'indicativu, liberamus, cun sa de su presente cungiuntivu, liberemus, e iscrient "Liberamus sa Sardigna dae su colonialismu!". Si faddint, pero, ca in sardu diat èssere giustu a iscrìere "Liberemus sa Sardigna dae su colonialismu!"

E custu ca, si in italianu sas duas formas non tenent diferèntzia, in sardu la tenent! E comente si la tenent! Sa e paret pagu ma càmbiat su valore de sa frase.

Difatis, su presente indicativu de "liberare", de sa prima coniugatzione, in sardu est:
deo lìbero / tue lìberas / issu lìberat / nois liberamus / bois liberades / issos lìberant.
Su presente cungiuntivu, in càmbiu, est:
deo lìbere / tue lìberes / issu lìberet / nois liberemus / bois libereis / issos lìberent.

Gasi etotu in àteros verbos: andamus VS andemus,  faeddamus VS faeddemus;  creimus VS creamus,  benimus VS bengiamus;  finimus VS finamus,  fuimus VS fuamus.



22/09/14

"unos cantos iscolanos" NO "unos iscolanos"

"unos, unas" tenent su valore de su 'circa' italianu cando sunt sighidos dae unu nùmeru cardinale:
"in crèsia b'aiat in totu unas treghentas pessones, unos chentu òmines e unas chentu fèminas".
Non si podent pònnere in su sentidu de s'ita. "alcuni, alcune". In custu sentidu est giustu in sardu a iscrìere e nàrrere "unos cantos, unas cantas" (chi si tratet de agetivu o pronùmene):
eris a iscola b'at bènnidu petzi unos cantos iscolanos e unas cantas iscolanas.
— benende bi nd'at clientes a su tzilleri tuo, ocannu? Ei, unos cantos!

biatzu, bivòtzigu, ispabillu NO arzillu

In sardu, pro inditare una pessone "ischida" tenimus "biatzu", "bivòtzigu" derivados de "bivu/biu", "ispabillu", dae s'isp. "espabilar".
Duncas non tenimus perunu bisòngiu de nàrrere o iscrìere "arzillu" (comente acuntesset de lèghere finas in Internèt) chi est un'italianismu iscaradu.

.............................................................................................

• Diegu Corràine [dsc], moderadore e redatore.

.............................................................................................

INCARCA IN SU FAEDDU CHI T'INTERESSAT! Si cheres imparare a praticare sa LSC, inoghe ti podimus agiuare. Pro fàghere pregontas, ma finas pro currègere faddinas chi podimus fàghere finas nois, iscrie a: limbasardacomuna@gmail.com

Amus pessadu chi pro sos amigos chi cherent megiorare s'ortografia de sa LSC, cumbenit a tènnere un'ispàtziu che a custu in ue podimus pònnere AVERTÈNTZIAS in manera istàbile, a disponimentu de totus, pro: dare cussìgios, rispòndere a pregontas, currègere isbàllios.

LSC > Delìbera numb. 6/14 de su 18 de abrile de su 2006, su Guvernu sardu aprovat sas normas de sa Limba sarda comuna>Limba Sarda Comuna