31/10/12

"no in Frantza ebbia" NO "non petzi in Frantza"

Su chi in italianu est "non solo in Francia, non solo lui", in sardu NON podet èssere bortadu in "non petzi, non feti, non sceti in Frantza, etc.", ma cheret trasformadu, ponende in cumintzu sa negatzione "no/non" e in s'agabbu "ebbia": "in domo non bi fiat Antoni ebbia", "Sas ideas de libertade, pustis de su 1789, non si sunt firmadas in Frantza ebbia, ma sunt arribabdas finas a Sardigna".

"bi fàghere su ghetu" NON "bi fàghere s'abitùdine"

Pro s'espressione italiana "farci l'abitudine", in sardu si podet nàrrere "bi fàghere su ghetu".

"biblioteca digitale" NON "digital library"

Non si cumprendet pro ite devamus mutire "digital library" su chi si podet mutire, in sardu (e in italianu)   "biblioteca digitale". Machines de s'anglomania!

"totu sos Sardos" NON "totus sos Sardos"

bide: "totu"
http://limbasardacomuna.blogspot.it/2010/03/totu-ag-indef-pron-indef.html

"realidade" NON "realtade"


Est mègius su cultismu "realidade" chi non "realtade", prus a curtzu a s'ita. 'realtà", dae lat. "realĭtas".

"siddadu, ascusòrgiu" NON "tesoru/tesoro"

Sas paràulas "tesoru/tesoro" sunt italianismos.
In su sentidu de 'richesa' , cantidade de dinare, oro o àteru, si podet nàrrere "siddadu", "ascusòrgiu": Duncas est giustu. "in palas de sa crèsia ant agatadu unu siddadu (o un'ascusòrgiu).
Si si tratat de s'ita. 'fare tesoro di...", si podet nàrrere "tirare profetu dae...": "amus tiradu profetu dae sos cussìgios tuos".
Si ita. 'tesoro' est pro una pessone, podet andare bene "prenda": "maridu meu est una prenda".
Si, in càmbiu, cherimus inditare unu Ministèriu, podimus nàrrere "Ministèriu de s'Eràriu, de su Patrimòniu Pùblicu, de su Fiscu".

"a ora de sas..." NO "circa a sas..."

Si devimus addoviare una pessone a una ora non segura, podimus pònnere s'espressione "a ora de sas..." sighida dae su nùmeru cardinale (=a s'ita. "circa"). Duncas, "nos bidimus a ora de sas 5 de merie", chi cheret nàrrere "pagu prus o mancu a sas 5 de merie, a fùrriu de sas 5 de merie". No est giustu "a oras", in plurale, ca de ora nde semus inditende una.
Si cherimus inditare un'ora pretzisa, devimus nàrrere "nos bidimus a sas 5 de merie".Gasi etotu, in su programa de una cunferèntzia est giustu: "cunferèntzia a sas 5 de merie". Si ponimus "a ora de...", cun custa espressione semus inditende un'ora non pretzisa: "cunferèntzia a ora (o oras) de sas 5 de merie" (= ita. "conferenza alle ore 5 circa del pomeriggio")! 

"su de 7 cuncursos" NON "su de VII cuncursu"

Cando devimus inditare su nùmeru de unu cuncursu, de una mustra, etc., in italianu lu faghimus impreende sos "ordinales", chi currispondet a su "cardinale+ suf. -esimo": quindici>quindicesimo.
In sardu, lu faghimus ponende s'art. "su" cun valore pronominale, agiunghende sa prep. "de" e su cardinale iscritu in nùmeru àrabu, agiunghende su sustantivu de sa categoria chi semus contende, in plurale, NO in singulare. Duncas, est giustu "Apo leadu parte a su de 20 cuncursos «Iscrie una lìteras a sos Tres Res»". Est comente chi (literalemente) in italianu siat "a quello di 20 concorsi". Duncas est finas una faddina a pònnere su nùmeru romanu XX!

"est pro sos chi faeddant" NO "est pro cuddos chi faeddant"

Dae una frase italiana comente "questo libro è scritto per quelli (o coloro) che parlano in sardo", in sardu su pronùmene «quelli» si bortat cun "su" cun valore pronominale, MAI cun «cuddos». Duncas est giustu "custu libru est iscritu pro sos chi faeddant in sardu". S'impreu de «cuddos« est un'italianismu chi, a dolu mannu, semus agatende semper de prus in sos testos iscritos.

07/10/12

glossàriu: CULTISMU

Su faeddu «cultismu» est issu etotu unu 'cultismu', comente su sustantivu maschile ita. "cultismo" chi benit dae su fra. "cultisme", chi benit da s'isp. "cultismo", derivadu dae isp. "culto" «cultu, istudiadu», dae su lat. cŭltus, part. pass. de colĕre «cultivare».

Inditat una paràula noa chi a su sòlitu tenet un'orìgine grega o latina e intrat in una limba moderna (comente 'tèrmine' in su vocabulàriu intelletuale, literàriu, sientìficu e tècnicu), sena colare dae sas traformatziones fonèticas normales de sos faeddos populares, es.: "linguista, linguìstica", chi non benit dae su latinu cunforma a sas matessi trasformatziones populares chi ant dadu "limba, limbudu, limbeddu, etc.".

Àteros cultismos in sardu sunt "edificatzione, giustificatzione, mistificatzione, versificatzione, panificatzione, purificatzione, amplificatzione, etc." chi servint a espressare in manera sintètica cuntzetos particulares o cumplessos in 'registros' formales. Est craru chi, in su limbàgiu de cada die, in sardu comente in àteras limbas, podimus isseberare àteros faeddos o locutziones pro espressare sas matessi ideas.

In sa limba Sarda normale e moderna tenimus semper prus bisòngiu de cultismos, pro impreare su sardu in cada funtzione e logu. Duncas, sos cultismos sunt sinnale de dinamismu e crèschida de sa limba e non de debilesa.

E non nos devimus ispantare chi assimìgent a s'italianu o a àteras limbas.

S'inimigu prus mannu de sa limba est su "diferentzialismu" (bide in custu blog matessi).

"santugaine, santandria" NON "santu gaine, sant'andria"

Pro inditare su nùmene de su de 10 e de 11 meses, cumbenit a iscrìere totu atacadu, "santugaine, santandria" ca oramai non inditat su santu. Comente pro "austu", chi naramus sena pessare chi est in onore de Augustu imperadore (benit dae su lat. tardu agŭstus pro su clàssicu augŭstus).

«a», prepositzione de su futuru de s'indicativu

In su tempus futuru de s'indicativu, sa prepositzione "a" cheret semper posta (es.: "apo a fàghere ... ant a fàghere"), finas in dae in antis de sos verbos chi cumintzant in "a-", es.: "apo a andare ... ant a andare".

«veìculu, veiculare» NON «veìcolu, veicolare»

Dae "veìculu" est mègius a pònnere "veiculare" pro su verbu e pro s'agetivu, es.: "comente si podet veiculare una cultura?", "cherimus un'iscola in ue sa limba veiculare siat su sardu".

«mèdios informativos» NO «imprenta»

In unu mundu de s'informatzione in ue sos mèdios non sunt prus tipogràficos ebbia ma finas radiotelevisivos e telemàticos, cumbenit de prus a iscrìere e a nàrrere "comunicadu a sos mèdios informativos" cando devimus publicare unu comunicadu a giornales, ràdios, sitos web.

05/10/12

"cunvocatzione" NON "cunvoca"

Su diferentzialismu lessicale faghet dannu in s'impreu de sa limba sarda, comente in su casu de sa paràula chi in sardu diat èssere naturale a iscrìere "cunvocatzione", comente in àteras limbas romànicas, dae su lat. convocatiōnem > isp. "convocación", ita. "convocazione", fra. "convocation",  rom. "convocațiúne". In sardu, nono, no andat bene, ca "-tzione" bogat fragu de italianu!!! E tando calicunu at imbentadu «cunvoca», comente resurtat in carchi delìbera comunale: "sa cunvoca de su Consìgiu comunale...".
S'idea de sos diferentzialistas est chi su sufissu «-tzione»  non diat èssere sardu e, tando, iscrient "cunvoca"! Sena contare chi est derivadu dae su lat. -tio, -tiōnis, comente si bidet craru in sas formas derivadas in àteras limbas [bide nota in custu blog: "sufissu «-tzione»]!
Una manera comente àteras pro pònnere a rìere sa gente e tzatzare de cuntentesa sos contràrios a su sardu, chi podent nàrrere chi sa limba sarda est in manos de macos!

sufissu "-tzione"

Sufissu tìpicu de paràulas latinas coladas in sas limbas romànicas (es.. lat. convocatiōnem > isp. "convocación", ita. "convocazione", fra. "convocation",  rom. "convocațiúne" ) o formatzione culta basada in su lat. -tio, -tiōnis, formada cun sa -tfinale de su tema verbale de unos canto partitzìpios passados e dae su sufissu -io, -iōnis.

«grupu» NO «holding»

In sardu, s'anglitzismu "holding" si podet bortare in "grupu", ispetzifichende, si bisòngiat, si si tratat de 'grupu finantziàriu', 'grupu industriale' o 'grupu de impresas'. Podet andare bene finas "cunsòrtziu".
Duncas, una frase comente "la Fininvest è una delle maggiori holding di comunicazione..." podet èssere bortadu bene in "sa Fininvest est unu de sos grupos de comunicatzione prus mannos..."

01/10/12

"pro ite" vs "proite"

Comente locutzione averbiale in propositziones interrogativas diretas o indiretas, ponimus "pro ite", es.: "pro ite ses pranghende?", "dia chèrrere ischire pro ite as fatu gosi".
Ponimus, imbetzes, "proite" cando si tratat de una forma sustantivada, es.: "est dae meda chi semus in cherta de nche li cravare in conca su proite su sardu cheret imparadu a minores".
Ammentamus·nos, imbetzes, chi, comente cungiuntzione cun valore causale, pro introduire una propositzione segundària, devimus pònnere "ca", es.: "so pranghende, ca mi so fertu". Est pleonàsticu a nàrrere "pro ite ca mi so fertu". Duncas, l'iscussigiamus, si no est chi cherimus otènnere un'efetu particulare, repitende sa locutzione averbiale interrogativa de sa pregonta possìbile "pro ite ses pranghende?".

.............................................................................................

• Diegu Corràine [dsc], moderadore e redatore.

.............................................................................................

INCARCA IN SU FAEDDU CHI T'INTERESSAT! Si cheres imparare a praticare sa LSC, inoghe ti podimus agiuare. Pro fàghere pregontas, ma finas pro currègere faddinas chi podimus fàghere finas nois, iscrie a: limbasardacomuna@gmail.com

Amus pessadu chi pro sos amigos chi cherent megiorare s'ortografia de sa LSC, cumbenit a tènnere un'ispàtziu che a custu in ue podimus pònnere AVERTÈNTZIAS in manera istàbile, a disponimentu de totus, pro: dare cussìgios, rispòndere a pregontas, currègere isbàllios.

LSC > Delìbera numb. 6/14 de su 18 de abrile de su 2006, su Guvernu sardu aprovat sas normas de sa Limba sarda comuna>Limba Sarda Comuna